[AA/F8: Tóm tắt kiến thức]: Lesson 13: Kiểm toán Hàng tồn kho (Inventory)

Hàng tồn kho (HTK) là một trong những khoản mục KTV cũng cần chú ý khi thực hiện kiểm toán. Trong bài này, chúng sẽ tìm hiểu về mục tiêu kiểm toán HTK, các hình thức kiểm kê HTK và các thủ tục cần thực hiện khi kiểm toán HTK.

I. Kiểm toán HTK

1. HTK là gì?

HTK là những tài sản được mua vào để sản xuất hoặc để bán trong kỳ sản xuất, kinh doanh bình thường, bao gồm:

• Hàng mua đang đi trên đường
• Nguyên liệu, vật liệu; Công cụ, dụng cụ
• Sản phẩm dở dang
• Thành phẩm, hàng hoá; hàng gửi bán
• Hàng hoá được lưu giữ tại kho bảo thuế của doanh nghiệp.

2. Thủ tục kiểm toán HTK

Khi thực kiểm toán HTK, KTV cần thu thập các bằng chứng để chứng minh những cơ sở dẫn liệu liên quan đến HTK là đúng. Cụ thể như sau:

II. Kiểm kê hàng tồn kho (Inventory count)

Nếu HTK được đánh giá là trọng yếu, KTV phải thu thập được các bằng chứng đầy đủ và thích hợp về sự tồn tại và tình trạng HTK. Kiểm kê HTK được xem là thủ tục hữu hiệu trong trường hợp này.

Những nhân tố mà KTV cân nhắc để tham gia cuộc kiểm kê HTK:

• Những rủi ro trọng yếu liên quan đến HTK
• Hoạt động kiểm soát nội bộ liên quan đến HTK
• Liệu các thủ tục thích hợp đã được thiết lập và hướng dẫn phù hợp đã được ban hành cho việc kiểm kê
• Thời điểm kiểm kê
• Liệu rằng doanh nghiệp đang sử dụng hệ thống kê khai thường xuyên
• Địa điểm mà HTK đang được lưu trữ
• Liệu có cần sự hỗ trợ của chuyên gia kiểm toán

1. Các phương pháp kiểm kê HTK

Kiểm kê thường xuyên là phương pháp kiểm kê mà ban quản lý doanh nghiệp đã xây dựng chương trình kiểm kê HTK trong cả năm.

Phương pháp này giúp KTV đánh giá được hoạt động kiểm soát tại đơn vị thông qua xác minh một số điểm sau:

• HTK có được kiểm kê ít nhất 1 năm 1 lần, đặc biệt với những hàng hóa có giá trị cao hoặc rủi ro cao
• Có duy trì sổ sách ghi nhận HTK đầy đủ
• Có xây dựng thủ tục phù hợp cho việc kiểm kê HTK và kiểm tra hoạt động kiểm kê
• Khi phát sinh chênh lệch trọng yếu giữa sổ sách và thực tế, BQT có làm rõ và sửa chữa

b. Kiểm kê định kỳ (Perpeptual inventory count)

Đây là phương pháp KTV lựa chọn để thu thập bằng chứng về sự tồn tại, quyền sở hữu và tính đầy đủ của HTK. Theo đó:

• Kiểm kê tại thời điểm kết thúc năm (At the year end): Là thời điểm tốt nhất để KTV thu thập bằng chứng vì kết quả của BCTC được chốt tại ngày này.
• Kiểm kê trước hoặc sau ngày kết thúc năm (Before/After year end), độ tin cậy của bằng chứng phụ thuộc vào:
  • Thời gian từ lúc kết thúc năm tài chính đến lúc thực hiện kiểm kê: Thời gian càng dài, độ tin cậy của bằng chứng càng giảm
  • Độ đầy đủ của việc ghi chép các nghiệp vụ HTK phát sinh trong thời gian từ lúc kiểm kê đến lúc kết thúc năm tài chính

2. Các giai đoạn của một cuộc kiểm kê

KTV thu thập bằng chứng kiểm toán qua 3 giai đoạn của một cuộc kiểm kê. Cụ thể:

3. Hàng tồn kho được giữ bởi bên thứ 3

Nếu KTV xác minh được tính trung thực và khách quan của bên thứ 3, KTV gửi thư xác nhận trực tiếp từ bên thứ 3 liên quan đến số lượng và tình trạng của HTK.

Trong trường hợp, KTV nghi ngờ về tính trung thực và khách quan của bên thứ 3 thì KTV sẽ thực hiện thủ tục thay thế khác:

• Chứng kiến hoặc sắp xếp KTV khác chứng kiến bên thứ 3 kiểm kê HTK
• Thu thập báo cáo kiểm toán khác về hệ thống kiểm soát nội bộ của bên thứ 3 để đảm bảo rằng HTK được kiểm kê chính xác và đầy đủ
• Yêu cầu xác nhận từ bên khác nếu KTV nghi ngờ HTK được đem thế chấp

III. Kiểm toán tính đúng kỳ của HTK (cut-off)

1. Tầm quan trọng của tính đúng kỳ

Tính đúng kỳ rất quan trọng để xác định việc ghi nhận HTK vào năm tài chính nào, KTV cần lưu ý một số thời điểm cụ thể:

• Thời điểm mua và nhận hàng hóa, dịch vụ
• Thời điểm yêu cầu nguyên liệu thô cho sản xuất
• Thời điểm chuyển đổi từ sản phẩm dở dang sang thành phẩm
• Thời điểm bán và giao hàng thành phẩm

2. Thủ tục kiểm toán

Có 2 trường hợp cần xem xét:

• Trường hợp mua hàng hóa (Purchase cut-off): Chỉ ghi nhận là công nợ nếu hóa đơn mua hàng được nhận trước khi kiểm kê HTK. Nếu các HTK đã nhận được nhưng chưa nhận được hóa đơn mua hàng trước thời điểm kiểm kê thì cần phải lên danh sách riêng cho những hàng hóa này và thực hiện trích trước
• Trường hợp bán hàng hóa (Sales cut-off): Hóa đơn được xuất ra sau thời điểm kiểm kê không được ghi nhận trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Nếu trước thời điểm kiểm kê, cần kiểm tra:
  • GRNs và GDNs có được đánh số không và việc đánh số có liên tiếp hay không
  • Những tờ GRNs, GDNs và tờ yêu cầu NVL cần đc ghi chú lại. Những số này cần được sử dụng để kiểm tra sau khi việc mua và bán hàng được ghi nhận vào năm hiện tại
  • Thực hiện tương tự đối với trường hợp HTK được giữ bởi bên thứ 3

IV. Kiểm toán định giá HTK

1. Giá trị HTK

• Cost là toàn bộ các chi phí mua hàng và các chi phí khác phát sinh để đưa HTK về vị trí và tình trạng hiện tại
• NRV là giá bán ước tính trong quá trình kinh doanh thông thường, trừ đi các chi phí cần thiết để bán được HTK

2. Thủ tục kiểm toán

KTV sẽ cân nhắc hình thức kiểm tra mà họ có thể thực hiện để kiểm tra tính hợp lý về cost và NRV:

• Cost: Kiểm tra và đánh giá xem nguyên tắc ghi nhận có nhất quán với các năm trước, xem xét sự thay đổi giá HTK trong thời gian gần đây, thời gian luân chuyển HTK
• NRV: xem xét NRV có thấp hơn cost không và có lý do có hợp lý không như HTK lỗi thời, hết hạn sử dụng, chiến dịch giảm giá để bán hàng nhằm tăng danh tiếng

V. Bài tập áp dụng

By attending the inventory count, which of the following is NOT for audit ganing assurance?

A: The quantity of inventory

B: The existence of inventory

C: The rights and obligations over the inventory

D: The effectiveness of the company’s control over the inventory count

Phân tích đề

Khi chứng kiến buổi kiểm kê, KTV không có được những sự đảm bảo nào?

Lời giải: C

Thông qua chứng kiến kiểm kê, KTV chỉ xác định được số lượng (đáp án A) và tính hiện hữu (đáp án B) của HTK.

Kết hợp giữa hướng dẫn kiểm kê và quan sát quá trình kiểm kê, KTV có thể đánh giá được tính hiệu lực của hoạt động KSNB (đáp án D).

Nhưng KTV không thể xác định được quyền và nghĩa vụ HTK (đáp án C) do cơ sở dẫn liệu này cần phải tham chiếu đến hóa đơn chứng từ.

Author: Minh Anh Nguyen