CHAPTER 5: PHÁP LUẬT ĐẠO ĐỨC DOANH NGHIỆP

Tuân thủ pháp luật là điều cần thiết hướng tới việc thành lập một tổ chức dựa trên đạo đức. Hai luật ảnh hưởng đến các tổ chức là Đạo luật chống tham nhũng ở nước ngoài năm 1977 của Hoa Kỳ (FCPA) và Đạo luật chống hối lộ năm 2010 của Vương quốc Anh..

I. Mục tiêu

• Thảo luận lý do ban hành Luật chống hối lộ (Anti – Bribery laws) và những nội dung luật này đề cập đến.
• Xác định mục đích của Luật chống hối lộ, chẳng hạn như Đạo luật chống tham nhũng ở nước ngoài của Hoa Kỳ (U.S. Foreign Corrupt Practices Act) và Đạo luật chống hối lộ của Vương quốc Anh and (U.K. Bribery Act).
• Xác định các khoản thanh toán bôi trơn (facilitating payments) và lý do tại sao các khoản thanh toán này gây ra các vấn đề về đạo đức và pháp lý.

II. Nội dung

Nội dung của bài học gồm:

1. Sự cần thiết của Luật chống hối lộ (Anti – Bribery laws)

Với việc các doanh nghiệp ngày càng trở nên toàn cầu hơn, các tổ chức thường mở rộng sang các lãnh thổ mới. Toàn cầu hóa kinh doanh và tiếp cận các thị trường mới đặt ra các vấn đề liên quan đến nhận thức về việc trả tiền cho quan chức hoặc những người khác.

Kết quả là, ngày càng có nhiều luật chống hối lộ được các quốc gia trên toàn thế giới ban hành và các luật cũ được cập nhật để đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu hiện hành. 

Luật chống hối lộ thường được ban hành vì các lý do chính sau:

• Tham nhũng gây tổn thất nặng nề cho các công ty, cho dù họ bị bắt quả tang (thiệt hại về danh tiếng) hay những công ty ở thế bất lợi.
• Hối lộ đã trở thành một điểm thu hút sự chú ý trong phạm vi quyền hạn quốc gia.
• Toàn cầu hóa đòi hỏi phải có nhiều luật chống hối lộ hơn.
• Việc thực thi luật chống hối lộ đã mang tính quốc tế hơn.

2. Mối quan tâm và mục đích của luật chống hối lộ

a. Mối quan tâm

Hầu hết các luật chống hối lộ đều giống nhau. Chúng thường liên quan đến việc đề nghị, hứa hẹn, cho hoặc ủy quyền thanh toán tiền hoặc bất cứ thứ gì có giá trị.

Cho các công ty hoặc quan chức chính phủ khác;

Để gây ảnh hưởng đến một hành động hoặc sự thiếu sót, hoặc đảm bảo bất kỳ lợi thế không chính đáng nào; hoặc

Để có được hoặc duy trì hoạt động kinh doanh (lợi ích).

b. Mục đích

Mục đích của luật chống hối lộ và tham nhũng là nhằm:

• Ngăn chặn các hành vi bất hợp pháp
• Tạo sân chơi bình đẳng trong thương mại quốc tế
• Tăng cường chất lượng kiểm soát nội bộ

3. Các Đạo luật chống hối lộ

Hối lộ thường xảy ra trong bối cảnh quốc tế. Do đó, các công ty nên biết về những luật này bất kể họ ở đâu trên thế giới. Hầu hết các luật chống hối lộ đều có thẩm quyền xét xử ngoài lãnh thổ mạnh mẽ, nghĩa là chúng có thể được thi hành trên toàn thế giới. Chỉ cần có một nhân viên quốc tế cũng có thể đủ để kích hoạt quyền tài phán của đạo luật chống hối lộ.

Hai trong số các cơ chế chống hối lộ chính trên toàn thế giới là Đạo Luật Chống Tham Nhũng Tại Nước Ngoài của Hoa Kỳ (FCPA) và Đạo Luật Chống Hối Lộ của Anh Quốc (U.K. Bribery Act).

3.1. Đạo Luật Chống Tham Nhũng Tại Nước Ngoài của Hoa Kỳ (U.S. Foreign Corrupt Practices Act - FCPA)

FCPA có hai bộ điều khoản liên quan đến kế toán và chống hối lộ.

a. Kế toán

Tổ chức phát hành phải lập và lưu giữ sổ sách, hồ sơ và tài khoản phản ánh đúng các giao dịch và việc xử lý tài sản. Trách nhiệm của kiểm toán viên bên ngoài đối với hành động này là chứng thực tính chính xác của báo cáo tài chính. 

Tất cả các tổ chức phát hành phải xây dựng và duy trì hệ thống kiểm soát kế toán nội bộ đủ để đảm bảo quyền kiểm soát, quyền hạn và trách nhiệm của ban quản lý đối với tài sản, bất kể họ có hoạt động ở nước ngoài hay không. Không chỉ riêng một cá nhân hoặc vị trí nào trong công ty phải chịu trách nhiệm tuân thủ. Toàn bộ công ty chịu trách nhiệm về kiểm soát nội bộ đầy đủ.

b. Chống hối lộ

Không có công ty hay cá nhân nào dưới các điều khoản chống hối lộ của FCPA có thể đề nghị hoặc cho phép đưa ra các khoản hối lộ cho bất kỳ quan chức nước ngoài, đảng phái chính trị nước ngoài hoặc quan chức của họ hoặc ứng cử viên cho chức vụ chính trị ở nước ngoài.

Các đối tượng áp dụng quy định chống hối lộ của FCPA:

Các điều khoản về kế toán và kiểm soát nội bộ của FCPA có mối liên hệ chặt chẽ với điều khoản chống hối lộ. Một công ty có hệ thống kế toán và kiểm soát nội bộ đầy đủ sẽ không thể đưa hối lộ nếu không báo cáo "Chi phí hối lộ" trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của mình.

Các tổ chức tài chính cũng phải có các biện pháp kiểm soát để ngăn chặn hoạt động rửa tiền và tài trợ khủng bố theo yêu cầu của FCPA. 

c. Các hình thức hối lộ 

• Các khoản thanh toán tham nhũng

Là các khoản thanh toán nhằm mục đích tác động không đúng đắn đến người nhận để họ hành động hoặc không hành động chỉ nhằm mục đích đạt được hoặc duy trì hoạt động kinh doanh.

• • FCPA nghiêm cấm việc đề nghị hoặc hứa hẹn hối lộ đơn thuần, ngay cả khi việc đó không được thực hiện.

    Đạo luật cấm thanh toán bất cứ thứ gì có giá trị; tuy nhiên, quà tặng ở mức tối thiểu và biểu hiện lòng hiếu khách đều được chấp nhận.

    Hối lộ thụ động, tức là nhận hoặc nhận hối lộ, không bị FCPA cấm.

• • Các khoản thanh toán bị cấm nếu người thực hiện chúng biết hoặc lẽ ra phải biết rằng một số hoặc tất cả số tiền đó sẽ được sử dụng để gây ảnh hưởng không đúng đắn đến một quan chức chính phủ.
  • Những cá nhân bị phát hiện vi phạm FCPA sẽ bị phạt tiền và phạt tù. Một công ty cũng có thể bị phạt tiền.

Người sử dụng lao động không được phép trả các khoản tiền phạt đối với cá nhân một cách trực tiếp hoặc gián tiếp.

• Các khoản thanh toán bôi trơn (facilitating payments)

Là các khoản thanh toán được phân bổ không nhằm đạt được lợi thế không công bằng mà chỉ đơn giản là để có thể cạnh tranh.

• • Ở một số quốc gia, các quan chức chính phủ dự kiến sẽ được các công ty nước ngoài trả tiền chỉ để thực hiện những nhiệm vụ được coi là một phần công việc thường lệ của họ ở Hoa Kỳ.
  • Quốc hội tin rằng việc không cho phép các khoản thanh toán này sẽ khiến các doanh nghiệp Hoa Kỳ gặp bất lợi trên trường quốc tế. Do đó, FCPA có một điều khoản cho phép những khoản thanh toán bôi trơn này.
  • Sau đây là những đặc điểm của thanh toán bôi trơn:

Viên chức được trả tiền để thực hiện một dịch vụ, chẳng hạn như phát hành sản phẩm hoặc cung cấp giấy phép, đó là điều mà nhân viên hoặc công ty đã được hưởng nhưng không nhận được nếu không được trả thêm tiền.

Nhận tiền được coi là một phần công việc thường xuyên của viên chức.

Khoản thanh toán không cao đến mức vô lý, mặc dù các tiêu chuẩn chính xác không được nêu rõ.

Các khoản tiền bôi trơn phải được ghi vào sổ sách.

Ví dụ: Một nhân viên đã nhận được tất cả các thủ tục giấy tờ cần thiết từ chính quyền địa phương để dỡ hàng tại cảng nước ngoài. Tuy nhiên, chủ cảng từ chối cho phép dỡ hàng trừ khi công ty trả cho ông ta 500 USD. Khoản thanh toán này nên được coi là khoản thanh toán bôi trơn.

• Rủi ro của các khoản thanh toán bôi trơn được FCPA cho phép

Vấn đề pháp lý

• • Ranh giới giữa hối lộ và tiền bôi trơn rất mờ nhạt và thường phụ thuộc vào hoàn cảnh.
  • Các công ty phải xác định lý do và cách thức một khoản thanh toán cụ thể được coi là khoản thanh toán bôi trơn. Nếu không thể, họ có thể vi phạm pháp luật.
  • Số tiền thanh toán bôi trơn không bị hạn chế. Nhưng số tiền trả càng cao thì rủi ro mà cơ quan thực thi pháp luật coi đó là hối lộ càng cao.
  • Mặc dù các khoản thanh toán bôi trơn có thể hợp pháp theo FCPA, nhưng nếu công ty đang kinh doanh ở nước ngoài thì các khu vực pháp lý khác có thể khác.

Vấn đề đạo đức

• • Ranh giới giữa tiền bôi trơn và hối lộ thực tế là không rõ ràng.
  • Mặc dù các khoản thanh toán bôi trơn được phép ngăn ngừa cạnh tranh không lành mạnh nhưng chúng có thể vô tình thúc đẩy hành vi đó. Các doanh nghiệp nhỏ hơn ít có khả năng thực hiện các khoản thanh toán bôi trơn hơn các công ty đa quốc gia lớn và do đó gặp bất lợi.
  • Các khoản thanh toán tạo thuận lợi pháp lý có thể xung đột với các tiêu chuẩn đạo đức cao của công ty.

Ví dụ về FCPA: 

Vào năm 2013, SEC đã buộc tội một công ty điện tử và chăm sóc sức khỏe nước ngoài vi phạm FCPA liên quan đến các khoản thanh toán không phù hợp do nhân viên của một công ty con ở Ba Lan thực hiện cho các quan chức y tế - đủ tiêu chuẩn là quan chức chính phủ - ở Ba Lan nhằm đảm bảo và đẩy nhanh việc bán sản phẩm. Công ty đã giải quyết các cáo buộc với SEC bằng cách trả hơn 4,5 triệu USD.
Lưu ý rằng công ty có trụ sở ở nước ngoài có thể bị SEC buộc tội mặc dù hành vi hối lộ diễn ra bên ngoài Hoa Kỳ và không có công dân Hoa Kỳ hay quan ngại nào liên quan. Chỉ cần được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Hoa Kỳ, công ty đã trở thành đối tượng của FCPA.

Một cựu giám đốc điều hành đã bị buộc tội vào năm 2015 vì vi phạm FCPA khi hối lộ các quan chức chính phủ Panama để đảm bảo việc bán giấy phép phần mềm. Người điều hành đã giải quyết vụ việc và đồng ý trả lại số tiền lại quả đã nhận cùng với lãi suất.
Lưu ý rằng không chỉ các công ty phải tuân theo FCPA mà cả những người đại diện cho công ty cũng phải tuân theo.

3.2. Đạo Luật Chống Hối Lộ của Anh Quốc (U.K. Bribery Act)

UKBA công nhận bốn hành vi phạm tội:

• Đề nghị, hứa hẹn hoặc đưa ra lợi ích.
• Yêu cầu, đồng ý nhận hoặc chấp nhận một lợi ích.
• Hối lộ công chức nước ngoài.
• Tổ chức thương mại không ngăn chặn việc đưa hối lộ để đạt được hoặc duy trì hoạt động kinh doanh hoặc lợi thế kinh doanh.

3.3. So sánh FCPA & UKBA 

So với FCPA của Hoa Kỳ, UKBA có quy định chặt chẽ hơn và được áp dụng rộng rãi hơn. FCPA chỉ điều chỉnh việc hối lộ quan chức nước ngoài. Nhưng UKBA cũng cấm hối lộ thương mại, hối lộ thụ động và việc không ngăn chặn hối lộ với tư cách là một tổ chức thương mại.

UKBA là luật chống hối lộ có tác động cao nhất có thể có trên toàn thế giới vì nó có thẩm quyền xét xử ngoài lãnh thổ rộng nhất. Các công ty, dù có trụ sở tại Vương quốc Anh hay không, đều phải biết về thẩm quyền lãnh thổ của UKBA. Sau đây là đối tượng của UKBA:

• Các công ty của Vương quốc Anh kinh doanh ở nước ngoài. Nếu một nhân viên, đại lý, công ty con hoặc nhà cung cấp dịch vụ hối lộ ai đó ở nước ngoài để có được hoặc duy trì lợi thế kinh doanh thì công ty phải chịu trách nhiệm pháp lý theo UKBA.
• Các công ty nước ngoài hoạt động tại Vương quốc Anh. Bất kỳ công ty nào thực hiện một phần hoạt động kinh doanh tại Vương quốc Anh đều phải chịu trách nhiệm pháp lý theo UKBA. Phần này lớn đến mức nào vẫn chưa rõ ràng. Theo đó, các công ty nên hành động thận trọng vì chỉ cần một đại lý hoặc văn phòng đại diện ở Anh là đủ.

Những cá nhân bị phát hiện vi phạm UKBA sẽ phải chịu cả phạt tiền và phạt tù. Các tổ chức cũng có thể bị phạt tiền.

III. Bài tập

Question 1:

Internal control cannot be designed to provide reasonable assurance regarding the achievement of objectives related to?

1. Reliability of financial reporting. 
2. Elimination of all fraud.
3. Compliance with applicable laws and regulations.
4. Effectiveness and efficiency of operations

 

Answer:

→ The answer is choice B.

Internal control is a process designed to provide reasonable assurance regarding the achievement of organizational objectives. Because of inherent limitations, however, no system can be designed to eliminate all fraud.

“A” is incorrect. Internal control can provide reasonable assurance regarding reliability of financial reporting.

“C” is incorrect. Internal control can provide reasonable assurance regarding compliance with applicable laws and regulations

“D” is incorrect. Internal control can provide reasonable assurance regarding effectiveness and efficiency of operations.

 

Question 2:

Which of the following corporations are subject to the accounting requirements of the Foreign Corrupt Practices Act (FCPA)?

1. All corporations engaged in interstate commerce.
2. All domestic corporations engaged in international trade.
3. All corporations that have made a public offering under the Securities Act of 1933.
4. All corporations whose securities are registered pursuant to the Securities Exchange Act of 1934.

 

Answer:

→ The answer is choice D.

The accounting requirements of the FCPA apply to all companies required to register and report under the Securities Exchange Act of 1934. These companies must maintain books, records, and accounts in reasonable detail that accurately and fairly reflect transactions. The FCPA also requires these companies to maintain a system of internal accounting control that provides certain reasonable assurances, including that corporate assets are not used for bribes.