Kiểm Toán Nội Bộ Là Gì? Khung Năng Lực Của Nghề Kiểm Toán Nội Bộ

Kiểm toán nội bộ đóng vai trò quan trọng trong quá trình quản trị của tổ chức, hỗ trợ cho doanh nghiệp. Hiểu biết về khung năng lực sẽ thúc đẩy phát triển kỹ năng nghề nghiệp tốt nhất. Hãy cùng SAPP khám phá khung năng lực của vị trí này nhé!

1. Hiểu biết về nghề Kiểm toán nội bộ

1.1 Nghề Kiểm toán nội bộ là gì?

Kiểm toán viên nội bộ (Internal Auditor) là một chức vụ trong bộ phận kiểm toán nội bộ của một tổ chức. Họ được bổ nhiệm để đảm bảo rằng các quy trình, hệ thống kiểm soát nội bộ và các chuẩn mực kế toán đang được tuân thủ đúng với mục tiêu của doanh nghiệp..

Kiểm toán nội bộ là bộ phận thường xuyên việc tuân thủ các quy định pháp luật, quy trình và chính sách của doanh nghiệp. Từ đó, đưa ra các ý kiến ​​để cải thiện hiệu quả hoạt động và giảm thiểu rủi ro cho đơn vị đó. Ngoài ra, họ cũng là những người trực tiếp xem xét các tài liệu tài chính, hồ sơ giao dịch và các hệ thống dữ liệu để đảm bảo tính chính xác, đầy đủ và tin cậy của thông tin. 

1.2 Phạm vi công việc của nghề Kiểm toán nội bộ

Phạm vi công việc của nghề nghiệp này thường sẽ bao gồm:

• Xem xét và đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ: Kiểm toán nội bộ đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ tổ chức. Bao gồm các quy trình, chính sách và thủ tục đảm bảo sự tuân thủ các quy định nội bộ và các quy định pháp luật liên quan.
• Xác định và đánh giá rủi ro: Nhiệm vụ này của Kiểm toán viên nội bộ sẽ là nền tảng hỗ trợ cho quá trình xác định các biện pháp kiểm soát và giảm thiểu rủi ro.
• Đánh giá tính hợp lý và hiệu quả của hoạt động kinh doanh: Các quy trình tài chính, mua hàng, bán hàng, quản lý nhân sự và các hoạt động khác sẽ được xét đến trong hoạt động nhận định liệu rằng hoạt động kinh doanh có hợp lý và hiệu quả hay không.
• Phát hiện và ngăn chặn gian lận: Các sai sót, lỗi lầm và hành vi gian lận sẽ được bộ phận kiểm toán nội bộ phát hiện thông qua quá trình kiểm tra, đánh giá giao dịch, hồ sơ và dữ liệu. 
• Đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện hiệu quả: Dựa trên kết quả kiểm toán, nhân sự thuộc bộ phận kiểm toán nội bộ sẽ đưa ra các đề xuất nhằm cải thiện hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ và quy trình kinh doanh.

Hầu hết các công ty có quy mô lớn và hoạt động phức tạp đều có nhu cầu tuyển dụng các chuyên gia kiểm toán nội bộ nhằm đảm bảo quản lý rủi ro và tuân thủ các quy định hiện hành của tổ chức. Ứng viên có thể tìm kiếm vị trí Kiểm toán viên nội bộ tại một số loại hình tổ chức phổ biến như:

• Các công ty đa quốc gia: Bộ phận kiểm toán nội bộ tại các đơn vị này được hình thành với mục tiêu đảm bảo quá trình tuân thủ các quy định, chính sách của các công ty.
• Ngân hàng và các tổ chức tài chính: Các ngân hàng, tổ chức tài chính có yêu cầu nghiêm ngặt về việc tuân thủ quy định, bảo mật tài sản và giảm thiểu rủi ro. Do đó, kiểm toán nội bộ đóng vai trò quan trọng trong quá trình đảm bảo sự tuân thủ các quy chế này.
• Công ty bảo hiểm: Chuyên gia Kiểm toán nội bộ tại các đơn vị này có nhiệm vụ xác định rủi ro và đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh.
• Công ty sản xuất và công nghiệp: Các công ty trong ngành sản xuất và công nghiệp cũng cần kiểm toán nội bộ để đảm bảo việc tuân thủ quy trình sản xuất, chất lượng sản phẩm và quản lý rủi ro.
• Công ty dịch vụ: Các công ty dịch vụ điển hình có thể kể đến như công ty tư vấn, luật, tiếp thị và quảng cáo thường cũng tuyển dụng kiểm toán nội bộ để đảm bảo tuân thủ quy định và chất lượng dịch vụ.

2. Khung năng lực của nghề Kiểm toán nội bộ

Theo Hiệp hội Kiểm toán nội bộ Hoa Kỳ (The Institute of Internal Auditors - IIA), vị trí này yêu cầu 04 loại năng lực chính:

• Professionalism (Sự chuyên nghiệp);
• Performance (Tính hiệu quả/hiệu suất);
• Environment (Sự hiểu biết về môi trường kinh doanh);
• Leadership & Communication (Khả năng lãnh đạo và giao tiếp);

2.1 Professionalism (Sự chuyên nghiệp):

Sự chuyên nghiệp là yêu cầu đầu tiên thể hiện sự uy tín, năng lực và đạo đức nghề nghiệp của một người làm kiểm toán nội bộ. 

2.2 Performance (Tính hiệu quả/hiệu suất): 

Kiểm toán viên nội bộ đảm bảo hiệu suất và năng lực trong việc lập kế hoạch, đề xuất và thực hiện các thủ tục kiểm toán phù hợp các tiêu chuẩn. Từ đó thực hiện hoạt động kiểm toán nội bộ đúng đủ kịp thời và hiệu quả, tiết kiệm.

2.3 Environment (Sự hiểu biết về môi trường kinh doanh):

Đây là năng lực thể hiện sự hiểu biết về môi trường kinh doanh, các rủi ro và đặc thù của từng ngành nghề mà tổ chức kinh doanh.

2.4 Leadership & Communication (Khả năng lãnh đạo và giao tiếp): 

Khả năng lãnh đạo tốt sẽ hướng toàn bộ nhân viên và các hoạt động kiểm soát nội bộ đi đúng hướng và có chiến lược bài bản. Trong khi đó, kỹ năng giao tiếp và quản trị mối quan hệ giúp công việc vận hành được trơn tru và tăng tính minh bạch.

3. Lộ trình phát triển sự nghiệp của nghề Kiểm toán nội bộ

Lộ trình sự nghiệp sẽ có sự thay đổi linh hoạt theo trình độ chuyên môn cũng như kinh nghiệm thực chiến của mỗi cá nhân và quy định của tổ chức. Mỗi đơn vị sẽ có sự thay đổi tên gọi khác nhau cho từng vị trí. Tuy nhiên, các cấp bậc thăng tiến trong nghề Kiểm toán Nội bộ điển hình mà nhân sự hoạt động trong ngành này có thể trải qua là:

• Entry-level Internal Auditors (Kiểm toán viên nội bộ cấp đầu vào): Vị trí xuất phát điểm của con đường sự nghiệp trong Nghề Kiểm toán Nội bộ;
• Lead/Senior Internal Auditors (Tương đương với các vị trí Trưởng đoàn Kiểm toán nội bộ): 3 - 5 năm kinh nghiệm trong các lĩnh vực liên quan;
• Internal Audit Supervisors/Managers (Kiểm soát viên kiểm toán nội bộ): 5 - 8 năm kinh nghiệm trong nghề và các lĩnh vực liên quan;
• Internal Audit Executives/Chief Audit Executives (CAE) (Giám đốc Kiểm toán nội bộ): Trên 8 năm kinh nghiệm quản lý đội nhóm và các kinh nghiệm liên quan.

4. Cần học và chuẩn bị kỹ năng gì để ứng tuyển vị trí Kiểm toán nội bộ?

Bằng cấp: Trình độ đại học, nghiên cứu về các chuyên ngành như: Kế toán, Kiểm toán; Kinh tế, Tài chính và một số nhóm ngành liên quan. Ứng viên nên chuẩn bị thêm một số chứng chỉ nghề nghiệp như CIA, CPA, CISA, MBA, ACCA ....

Kiến thức chuyên môn:

• Có kiến thức về Kế toán, Kiểm toán và Tài chính: Nền tảng vững vàng được bồi đắp từ lĩnh vực này sẽ giúp bạn xác định được tính hiệu quả của các quy trình kế toán. Đồng thời phát hiện ra những sai sót, lỗ hổng hoặc các rủi ro tài chính thuộc  phạm vi tổ chức.

• Am hiểu về nghề Kiểm toán nội bộ và nắm được hoạt động, các quy trình của doanh nghiệp: Mỗi công ty sẽ có cách thức vận hành, quy định và hệ thống kiểm soát riêng biệt. Tiếp nhận được bản chất các hoạt động này sẽ đảm bảo quá trình quan sát - xử lý và phân tích các vấn đề thuộc nội bộ diễn ra kịp thời. Từ đó, kiểm toán viên nội bộ có thể đưa ra những nhận định về tính hiệu quả của các quy trình, thủ tục trong công ty.
• Thành thạo trong việc sử dụng và giải thích kết quả của các công cụ phân tích dữ liệu trong quá trình thực hiện hoạt động kiểm toán nhằm đảm bảo quá trình phân tích, tìm ra mối tương quan giữa các vấn đề được diễn ra nhanh nhạy, chính xác hơn.
• Hiểu về các luật pháp, các chính sách pháp lý hiện hành là điều cần thiết. Đó có thể là kiến thức về quy định thuế, tài chính, quyền riêng tư - bảo vệ dữ liệu, về an toàn và sức khỏe lao động hoặc một số quy định liên quan khác.

Bên cạnh những kỹ năng cơ bản như tin học, ngoại ngữ mà nghề nào cũng đòi hỏi, vị trí kiểm toán nội bộ tại các doanh nghiệp cần đáp ứng một số năng lực như sau:

• Kỹ năng giao tiếp: Kiểm toán viên nội bộ phải tiếp xúc rất nhiều với các phòng ban liên đới khác. Giả sử như xuất hiện tình trạng gia tăng bất thường của công nợ, kiểm toán viên nội bộ sẽ phải làm việc và đặt câu hỏi với kế toán để lý giải hiện tượng này. Giao tiếp tốt, biết đặt câu hỏi và lắng nghe giúp nhân sự thuộc bộ phận kiểm toán nội bộ thu thập được nhiều thông tin, chứng từ và dữ liệu quan trọng. Thế nhưng, thu thập được nhiều dữ liệu chưa phải là tất cả, bạn cần cần phải rèn luyện thêm kỹ năng sàng lọc và nhận định về tính tin cậy của thông tin. Có như vậy thì các hoạt động Kiểm toán nội bộ mới diễn ra nhanh và hiệu quả.

• Khả năng thuyết phục: Khả năng thuyết phục là nhân tố tác động đến việc các nhà quản lý cấp cao, ban lãnh đạo có hành động theo ý kiến và khuyến nghị của mình hay không. Do đó, người muốn làm nghề kiểm toán nội bộ cần trang bị kỹ năng này. Hãy chuẩn bị đầy đủ các bằng chứng và phân tích đáng tin cậy để chứng minh sự phù hợp trong lý lẽ, ý kiến mà mình đưa ra.

• Kỹ năng sắp xếp, phân bổ thời gian hiệu quả: Hình thành kế hoạch và thời gian hợp lý sẽ giúp Kiểm toán viên nội bộ tổ chức công việc hiệu quả, hình thành các phương án dự trù cho những yếu tố tác động đến quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình. Điều này sẽ giúp các kiểm toán viên đảm bảo năng suất hoạt động trong thời gian tối ưu nhất.

Các hoạt động liên quan đến kiểm soát tài chính sẽ được ưu tiên hàng đầu trong quá trình kiểm toán nội bộ. Do đó, ứng viên cần bồi đắp kỹ năng phân tích, quản trị tài chính cũng như các kiến thức chuyên môn liên quan đến BCTC như Kế toán, Kiểm toán và Thuế..

Chương trình học ACCA được thiết kế dựa trên các tiêu chuẩn kế toán, kiểm toán quốc tế đã bồi đắp cho người học lượng kiến thức chuyên sâu trong lĩnh vực kế - kiểm, báo cáo tài chính, quản trị doanh nghiệp, quản trị chiến lược, luật kinh doanh,... . Trong đó, môn học Financial Reporting thuộc cấp độ Applied Skills sẽ cung cấp kiến thức “xương sống” về Báo cáo tài chính. Đây là nền tảng vững chắc cho ứng viên khi tiếp cận những chuẩn mực về từng khoản mục chi tiết cho công việc sau này. 

Kiến thức ACCA sẽ phục vụ cho quá trình làm việc tại các vị trí kiểm toán nội bộ của doanh nghiệp qua các môn học.

• FA/F3: Kế toán Tài chính;
• FR/F7: Báo cáo Tài chính;
• AA/F8: Kiểm toán và các Dịch vụ Đảm bảo;

• TX/F6: Thuế Việt Nam
• MA/F2: Kế toán Quản trị
• PM/F5: Quản trị Hiệu quả Hoạt động
• FM/F9: Quản lý Tài chính

Lời kết

Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hình thành những nhận thức cơ bản về khung năng lực cốt lõi của nghề Kiểm toán nội bộ (Internal Audit). Hãy theo dõi những chủ đề sắp tới của SAPP để có thêm thông tin về các nghề nghiệp đang “hot” trên thị trường hiện nay nhé!

>> Xem thêm: Giải mã khung năng lực của nghề Kiểm toán Độc lập

>> Xem thêm: Những nghề nghiệp phổ biến nhất tại Việt Nam sau khi sở hữu chứng chỉ ACCA

>> Xem thêm: Học ACCA phục vụ cho lĩnh vực Tài Chính doanh nghiệp như thế nào?