[FA/F3: Tóm tắt kiến thức] Lesson 7 - Tài sản dài hạn hữu hình (Tangible Non-current Assets)

Cách học bài Tài sản dài hạn hữu hình trong môn học FA/F3 ACCA

Trong doanh nghiệp, tài sản dài hạn (non-current assets) là những tài sản có vốn đầu tư lớn, thời gian sử dụng lâu dài.

Tài sản dài hạn bao gồm: tài sản cố định hữu hình, tài sản cố định vô hình và các tài sản dài hạn khác.

Trong bài học này, chúng ta sẽ tập trung vào tài sản Đất đai, Nhà xưởng, Thiết bị; cách hạch toán khấu hao, đánh giá lại và thanh lý tài sản dài hạn trong doanh nghiệp.

I. Mục tiêu

• Chuẩn mực kế toán IAS 16: Đất đai, Nhà xưởng, Thiết bị.
• Hạch toán khấu hao tài sản dài hạn
• Đánh giá lại tài sản dài hạn
• Thanh lý tài sản dài hạn

II. Nội dung

1. Chi phí vốn hóa (Capital Expenditure) và chi phí hoạt động (Operating Expenditure)

2. Doanh thu vốn hóa (Capital Income) và Doanh thu kinh doanh (Revenue Income)

3. Chuẩn mực IAS 16: Đất đai, nhà xưởng và thiết bị (PPE - Property, Plant, Equipment)

Trong các tài sản dài hạn hữu hình (Tangible non-current assets) của doanh nghiệp sản xuất, PPE chiếm một tỷ trọng lớn về mặt giá trị. Vì thế, chúng ta sẽ ưu tiên nói đến PPE khi đề cập đến tài sản dài hạn hữu hình.

a. Định nghĩa

Theo IAS 16, Đất đai, nhà xưởng và thiết bị là tài sản hữu hình (tangible assets) đáp ứng đủ 2 tiêu chuẩn:

• Được sở hữu bởi doanh nghiệp, phục vụ cho sản xuất, cung cấp sản phẩm dịch vụ, để cho thuê hoặc phục vụ cho công việc quản lý
• Ước tính thời gian sử dụng nhiều hơn 1 kỳ kế toán

Lưu ý: PPE không bao gồm bất động sản cho thuê và bất động sản nắm giữ chờ tăng giá

PPE có thể được hình thành từ việc mua từ người bán, xây dựng nội bộ hoặc qua trao đổi. PPE còn được gọi là tài sản cố định (fixed assets) trong doanh nghiệp, và được trình bày trong mục Tài sản dài hạn trên Bảng cân đối kế toán.

b. Các thuật ngữ liên quan

c.  Tiêu chuẩn ghi nhận PPE

Kế toán ghi nhận PPE nếu tài sản đó thỏa mãn:

• Có thể thu được lợi ích kinh tế
• Chi phí của tài sản có thể xác định một cách đáng tin cậy

Ngoài ra, tài sản cũng phải thỏa mãn các yêu cầu cụ thể về mức giá trị do doanh nghiệp quy định.

Ghi nhận ban đầu (Initial Measurement)

Nguyên giá của PPE được ghi nhận bao gồm tât cả chi phí cần thiết để đưa tài sản vào trạng thái sẵn sàng hoạt động. Các chi phí cần thiết bao gồm các khoản dưới đây:

• Giá mua trên hóa đơn (sau khi trừ đi chiếu khấu thương mại và các khoản giảm giá)
• Chi phí chuẩn bị địa điểm
• Chi phí vận chuyển
• Chi phí lắp đặt
• Chi phí thuê chuyên gia
• Chi phí chạy thử sau khi trừ tiền thu được từ việc bán sản phẩm tạo ra khi chạy thử
• Chi phí nhân viên phát sinh trực tiếp
• Chi phí ước tính cho việc tháo dỡ tài sản và phục hồi địa điểm về nguyên trạng

Nguyên giá của PPE không bao gồm:

• Hao hụt vượt định mức (hỏng hóc, mất…) trong quá trình hình thành và nâng cấp tài sản
• Chi phí quản lý và chi phí sản xuất chung
• Chi phí lắp đặt và chi phí trước vận hành
• Chi phí vận hành ban đầu trước khi tài sản đạt tới hiệu suất yêu cầu
• Chi phí đào tạo nhân viên sử dụng tài sản
• Hợp đồng bảo dưỡng đã trả cho tài sản

Ghi nhận tiếp theo (Subsequently Measurement)

Trong các kỳ kế toán tiếp theo, giá trị trên sổ sách (CV) của PPE được tính toán theo 2 phương pháp:

• Phương pháp nguyên giá (Cost model):
  
• Phương pháp đánh giá lại giá trị (Revaluation model):
  

Bút toán ghi nhận ban đầu:

Nợ PPE tại nguyên giá

Có Tiền/Nợ phải trả

Có Dự phòng cho việc tháo dỡ tài sản và chi phí phục hồi địa điểm

4. Kế toán khấu hao tài sản (Depreciation Accounting)

a. Các khái niệm

Khấu hao (Depreciation) là phần phân bổ giá trị hao mòn của tài sản trong thời gian sử dụng hữu ích.

Thời gian sử dụng hữu ích (Useful life) là thời gian mà tài sản dài hạn phát huy được tác dụng cho sản xuất, kinh doanh.

Giá trị còn lại (Residual value) là giá trị chênh lệch mà doanh nghiệp kỳ vọng thu được từ một tài sản vào cuối thời gian sử dụng hữu ích, sau khi trừ đi các chi phí kỳ vọng của việc thanh lý tài sản đó.

b. Cách ghi nhận khấu hao tài sản dài hạn

Khấu hao của tài sản trong kỳ được tính vào lãi hoặc lỗ của kỳ kế toán một cách trực tiếp hoặn gián tiếp

Bút toán ghi nhận:

Nợ Chi phí khấu hao (Depreciation Expense)

Có Tài khoản khấu hao lũy kế/Dự phòng khấu hao

(Accumulated deprication account/Allowance for depreciation) 

c. Các phương pháp tính khấu hao

Có 3 phương pháp tính khấu hao phổ biến: Khấu hao đường thẳng, Khấu hao theo số dư giảm dần và Khấu hao tổng các chữ số.

Phương pháp khấu hao đường thẳng (Straight line method)

Phương pháp trích khấu hao mà mức khấu hao hàng kỳ kế toán không thay đổi trong suốt thời gian khấu hao của TSCĐ

Giá trị khấu hao hàng năm được tính bằng:

Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần (Reducing balance method)

Phương pháp trích khấu hao mà mức khấu hao hàng năm được tính theo tỷ lệ phần trăm cố định của giá trị trên sổ sách của tài sản

Giá trị khấu hao hằng năm được tính bằng:

Trong đó:

n: Số năm sử dụng hữu ích

r: Giá trị còn lại

c: Nguyên giá

Phương pháp khấu hao tổng các chữ số (Sums of digits)

Phương pháp trích khấu hao này tạo ra mức khấu hao ở các năm đầu sử dụng lớn và giảm dần ở các năm tiếp theo.

Giá trị khấu hao hàng năm được tính bằng:

Trong đó:

y: Số năm sử dụng hữu ích còn lại

d: Tổng các chữ số của các năm sử dụng =

 

5. Đánh giá lại giá trị PPE (PPE Revaluation)

Theo phương pháp đánh giá lại giá trị (Revaluatuon model), việc đánh giá lại tài sản phải được tiến hành thường xuyên, nhằm để giá trị ghi sổ (carrying amount) của một tài sản không khác biệt một cách trọng yếu so với giá trị hợp lý (fair value) trên Bảng cân đối kế toán.

Nguyên tắc chung:

• Khi một tài sản được đánh giá lại giá trị, các tài sản cùng loại trong PPE cũng phải được đánh giá lại
• Việc đánh giá lại tài sản phải được dựa trên giá trị hợp lý – dựa trên giá trị thay thế hoặc chỉ số định giá chuyên nghiệp
• Khi có một tài sản được đánh giá lại, phải thường xuyên cập nhật việc đánh giá lại này để đảm bảo rằng giá trị trên sổ sách (carrying value) xấp xỉ giá trị hợp lý (fair value) tại ngày lập Báo cáo Tài chính.

Có hai trường hợp khi doanh nghiệp đánh giá lại PPE: Đánh giá lại tăng giá trị và đánh giá lại giảm giá trị.

Đánh giá lại làm tăng giá trị tài sản(Upward Revaluation):

Các bước ghi nhận:

• Điều chỉnh Giá trị hợp lý cũ thành Giá trị hợp lý mới
• Xóa sổ khấu hao lũy kế
• Hoàn nhập những khoản lỗ (nếu có) phát sinh từ các khoản đánh giá lại giảm giá trị trước đó
• Ghi nhận khoản chênh lệch tăng giá trị tài sản vào tài khoản Thặng dư đánh giá lại tài sản (Revaluation Surplus)

Đánh giá lại làm giảm giá trị tài sản (Downward Revaluation):

Các bước ghi nhận:

• Điều chỉnh Giá trị hợp lý cũ thành Giá trị hợp lý mới
• Xóa sổ khấu hao lũy kế
• Hoàn nhập những khoản thu được (nếu có) phát sinh từ các khoản đánh giá lại tăng giá trị trước đó
• Ghi nhận khoản chênh lệch giảm giá trị tài sản lên Báo cáo Thu nhập (Income Statement)

6. Thanh lý Tài sản dài hạn (Non-current assets disposal)

Trong doanh nghiệp, tài sản dài hạn được thanh lý khi hết thời gian sử dụng hữu ích, hoặc cần phải được thay thế để mua tài sản mới có hiệu quả cao hơn. Khi thanh lý, doanh nghiệp sẽ phát sinh khoản lãi hoặc lỗ tùy thuộc vào giá trị thu hồi được và giá trị trên sổ sách của tài sản đó:

• Giá trị thu hồi được > Giá trị trên sổ sách (NBV): Doanh nghiệp có lãi
• Giá trị thu hồi được < Giá trị trên sổ sách (NBV): Doanh nghiệp chịu lỗ

Lợi nhuận thu được từ việc thanh lý tài sản dài hạn được trình bày trên Báo cáo Thu nhập (Income Statement) trong phần Thu nhập khác.

Lỗ từ việc thanh lý tài sản dài hạn được trình bày trong phần Chi phí trên Báo cáo Thu nhập (Income Statement).

Bút toán ghi nhận:

Kế toán ghi nhận đồng thời 3 bút toán khi thanh lý:

• Xóa sổ tài sản

Nợ Thanh lý tài sản dài hạn (Disposal of non-current asset)

Có Tài sản dài hạn tại nguyên giá (Non-current asset at cost)

• Xóa sổ Hao mòn lũy kế

Nợ Khấu hao lũy kế (Accumulated depreciation)

Có Thanh lý tài sản dài hạn tại giá trị của khấu hao tại ngày thanh lý (Disposal of non-current asset with the accumulated depreciation on the asset á at the date of sale)

• Ghi nhận tiền thu được từ thanh lý

Nợ Phải thu khách hàng/Tiền

Có Thanh lý tài sản dài hạn tại giá bán (Disposal of non-current asset at price)

7. Trình bày Tài sản dài hạn (Disclosure of non-current assets)

IAS 16 yêu cầu đối chiếu giữa giá trị ghi sổ đầu kỳ và cuối kỳ của tài sản dài hạn trước khi được trình bày trên báo cáo tài chính.

Việc đối chiếu cần phải trình bày sự dịch chuyển của số dư của tài sản dài hạn, bao gồm những khoản:

• Thêm tài sản
• Thanh lý tài sản
• Tăng/Giảm giá trị từ việc đánh giá lại tài sản
• Giảm giá trị ghi sổ tài sản
• Khấu hao tài sản
• Các khoản thay đổi giá trị khác

Báo cáo tài chính phải trình bày:

Một diễn giải chính sách kế toán trình bày cơ sở đo lường để xác định giá trị mà tài sản được khấu hao, cùng với các chính sách kế toán khác
Với mỗi loại Đất đai, nhà xưởng và thiết bị:

• Phương pháp khấu hao được sử dụng
• Thời gian sử dụng hữu ích và tỷ lệ khấu hao được sử dụng
• Tổng khấu hao được phân bổ từng kỳ
• Khấu hao lũy kế đầu kỳ và cuối kỳ

Đối với tài sản được đánh giá lại:

• Cơ sở đánh giá lại tài sản
• Ngày có hiệu lực của việc đánh giá lại
• Người định giá (nếu không độc lập với công ty)
• Giá trị ghi sổ của mỗi loại đất đai, nhà xưởng và thiết bị đã được bao gồm trong báo cáo tài chính

Sự thay đổi thặng dư đánh giá lại tài sản trong kỳ và mọi hạn chế trong việc phân phối số dư tới chủ sở hữu
8. Bảng danh mục Tài sản cố định (The fixed assets register)

Bảng danh mục tài sản cố định được sử dụng để ghi chép toàn bộ tài sản cố định. Bảng danh mục tài sản cố định phục vụ cho việc kiểm soát nội bộ dựa trên tính chính xác của sổ cái.

Bảng danh mục tài sản cố định cần phải được kiểm tra theo các ghi chép kế toán. Bất kỳ một sự khách nhau nào giữa bảng danh mục và các ghi chép kế toán cũng cần phải được xác định và ghi chép một cách chính xác. Điều này giúp cho doanh nghiệp ngặn chặn được các sự cố mất cắp.

Bài tập minh họa:

A car was purchase by a newsagent business in May 20X0 for:

The business adopts a date of 31 December as its year end. The car was traded in for replacement vehicle in August 20X3 at an agreed value of $5000. It has been depreciated at 25% per annum on the reducing balance method, changing a full year’s depreciation in the year of purchase and non in the year of sale.

What was the profit and loss on disposal of the vehicle during the year ended December 20X3?

Hướng dẫn giải:

B1:  Tính giá trị còn lại tại năm thứ 3 từng năm sử dụng của tài sản

B2: Tính lợi nhuận/lỗ khi thanh lý

Lãi/Lỗ khi thanh lý = Giá trị có thể thu hồi được – Giá trị ghi sổ năm cuối = 5000 – 4,218.75 = 781.25

Vậy: Lãi $781.25

Author: Quang Khanh