[Tổng hợp các kiến thức cơ bản] Module 1: Giới thiệu về hàng hóa và các công cụ phái sinh dựa trên hàng hóa (Introduction to Commodities and Commodities Derivative)

7. Các thành phần tham gia thị trường hàng hóa

7.1. Khái quát về các thành phần tham gia thị trường tương lai hàng hóa

Thị trường hàng hóa niêm yết được gọi là thị trường tương lai – sàn giao dịch tập trung có các bên tham gia vào các hợp đồng chuẩn hóa phục vụ mục đích mua và giao hàng tại một thời điểm định sẵn trong tương lai.

Những bên tham gia vào thị trường tương lai hàng hóa bao gồm:

• Người phòng vệ (hedgers)

• Nhà giao dịch và nhà đầu tư (traders and investors)

• Sàn giao dịch (clearing houses)

• Nhà phân tích (analysts)

• Cơ quan quản lý (regulators)

7.2. Người phòng vệ

Định nghĩa: Hedgers là những người giao dịch trong thị trường hàng hóa với mục đích phòng vệ rủi ro vị thế đối với một mặt hàng nào đó. Đây là những người có hiểu biết trong thị trường, nhưng vẫn có thể đưa ra những dự đoán không chính xác về cung và cầu trong tương lai cho mặt hàng của họ.

Ví dụ: Một người sản xuất bánh mì tham gia vào hợp đồng tương lai, có thể xảy ra 2 trường hợp:

Ví dụ phân biệt giữa hedging và speculating:

Lưu ý: Hedging và speculating có thể khó phân biệt, tuy nhiên ta có thể nhìn vào động cơ tham gia futures để đánh giá xem nhà đầu tư đó thuộc nhóm nào.

7.3. Nhà giao dịch hàng hóa và nhà đầu tư

Định nghĩa: Là những người suy đoán về hướng hoặc sự biến động của thị trường, từ đó cung cấp tính thanh khoản và đem lại sự cân bằng giá cho thị trường với kỳ vọng kiếm được lợi nhuận.

Các loại nhà giao dịch:

• Nhà đầu tư có kiến thức (informed investors): Có thể là hedgers và speculators

• Người cung cấp thanh khoản (liquidity providers): Đây chủ yếu bao gồm những speculators

• Người kinh doanh chênh lệch giá (arbitrageurs): Chủ yếu kiếm lợi từ việc hàng hóa được định giá chênh lệch so với giá hợp đồng tương lai, họ có thể sở hữu những cơ sở vật chất phục vụ mục đích lưu trữ hàng hóa

7.4. Sàn giao dịch

Định nghĩa: Sàn giao dịch (clearing houses hoặc exchanges) đưa ra các quy định giao dịch và cung cấp cơ sở vật chất để truyền tải giá thị trường cũng như thực hiện thanh toán.

Một số sàn giao dịch trên thế giới: CME và ICE (US), B3 (Brazil), Sàn giao dịch kim loại London (Europe), Sàn giao dịch hàng hóa Đại Liên của Trung Quốc, Sàn giao dịch tương lai Thượng Hải và Sàn giao dịch hàng hóa Tokyo của Nhật Bản (Châu Á),…

7.5. Nhà phân tích thị trường hàng hóa

Định nghĩa: Đây là những người dùng thông tin nhưng không dành cho mục đích giao dịch, mà cho các mục đích như đánh giá, tạo ra các sản phẩm dựa trên hợp đồng tương lai hàng hóa, đưa ra các quyết định về chính sách cho thị trường,…

Chính phủ trong vai trò nhà phân tích: Giá hàng hóa là một trong những yếu tố chính tạo nên lạm phát. Các chính phủ kiểm soát việc khai thác tài nguyên thiên nhiên hoặc đánh thuế khai thác hàng hóa có thể muốn thúc đẩy hoặc hạn chế việc đầu tư và/hoặc tăng doanh thu. Vì vậy chính phủ cũng cần nắm được những thông tin về thị trường tương lai.

7.6. Cơ quan quản lý

Định nghĩa: Những cơ quan này tồn tại để điều hành và giám sát thị trường, điều tra hành vi sai trái và là nơi tiếp nhận những khiếu nại.

8. Thị trường contango và backwardation

8.1. Giá hàng hóa trên thị trường

Giá giao ngay (spot market) là giá hiện tại để thực hiện giao dịch hàng hóa tại một địa điểm hoặc mua và vận chuyển tới một địa điểm khác nào đó.

Giá tương lai (futures price) là giá được thỏa thuận để giao hoặc nhận hàng hóa vào một thời điểm trong tương lai.

Calendar spread là sự khác biệt giữa giá của hợp đồng tương lai kỳ hạn ngắn và hợp đồng tương lai kỳ hạn dài

Ta có các công thức sau:

Basis = Spot price – Futures price

Calendar spread = Near-term futures price – Longer-term futures price

8.2. Thị trường contango và thị trường backwardation

Thị trường contango:

• Giá giao ngay < Giá tương lai

• Giá hợp đồng kỳ hạn ngắn < Giá hợp đồng kỳ hạn dài

→ Calendar spread và Basis đều âm

Thị trường backwardation:

• Giá giao ngay > Giá tương lai

• Giá hợp đồng kỳ hạn ngắn > Giá hợp đồng kỳ hạn dài

→ Calendar spread và Basis đều dương

9. Lý thuyết lợi suất từ hợp đồng tương lai hàng hóa

9.1. Thuyết bảo hiểm

Phát biểu: Một người sản xuất hàng hóa sử dụng hợp đồng tương lai hàng hóa như một loại bảo hiểm bằng cách chốt một giá giao dịch từ đó khiến doanh thu của họ dễ dự đoán hơn.

9.2. Thuyết về sức ép phòng vệ

Áp lực phòng ngừa rủi ro đóng một vai trò quan trọng trong việc giải thích lợi nhuận tương lai.

• Nếu phòng vệ bên short chiếm phần lớn → Thị trường backwardation
• Nếu phòng vệ bên long chiếm phần lớn → Thị trường contango
• Nếu hai bên có tỷ trọng cân bằng và đều tìm kiếm cơ hội phòng vệ giá thì đường giá hàng hóa có thể được coi là phẳng (flat commodity curve).

9.3. Thuyết lưu trữ hàng hóa

Thuyết lưu trữ hàng hóa sử dụng tương quan giữa cung và cầu để suy ra giá tương lai.

• Cầu < Cung: Hàng hóa thường xuyên được lưu kho → Chi phí lưu kho cao → Giá tương lai cao → Thị trường contango

• Cầu > Cung: Hàng hóa được giao và sử dụng ngay → Hàng hóa lưu kho thấp → Giá tương lai thấp → Thị trường backwardation

Ngoài ra, hàng hóa vật chất đem lại giá trị tiện tích (convenience yield). Đây là lợi ích có được từ việc sở hữu trong tay hàng hóa vật chất, tạo nên lợi thế trong trường hợp gián đoạn nguồn cung xảy ra trên thị trường.

• Nếu cung trên thị trường dồi dào → convenience yield thấp

• Nếu cung trên thị trường thiết hụt → convenience yield cao

Giá tương lai của hàng hóa có thể được viết dưới dạng:

Futures price = Spot price + Direct storage costs – Convenience yield

10. Lợi suất tổng cho hợp đồng tương lai hàng hóa

Lưu ý: Lợi suất tổng cho hợp đồng tương lai khác với lợi suất tổng của hàng hóa vật chất

Total return = Price return (or Spot yield) + Roll return (or Roll yield) + Collateral return (or Collateral yield)

10.1. Price return

Định nghĩa: Là sự thay đổi về giá hợp đồng tương lai hàng hóa của tháng sau so với tháng trước đó

10.2. Roll return

Định nghĩa: Là lợi suất từ việc thoát vị thế từ một hợp đồng sắp đáo hạn và tham gia vị thế đó với hợp đồng mới với kỳ hạn dài hơn → Quay vòng rủi ro (roll the exposure)

• Đối với thị trường contango: Giá giao ngay < Giá tương lai → Cần nhiều tiền hơn để tham gia lại vào đúng số hợp đồng trước đó → Roll yield âm
• Đối với thị trường backwardation: Giá giao ngay > Giá tương lai → Cần ít tiền hơn để tham gia lại vào đúng số hợp đồng trước đó → Roll yield dương

10.3. Collateral return

Định nghĩa: Lợi suất của số tiền được ký quỹ để giữ vị thế trong hợp đồng tương lai. Khoản tiền ký quỹ này được sử dụng như một cách để sàn giao dịch bảo đảm rằng nhà đầu tư có thể chi trả cho các khoản lỗ.

11. Hợp đồng hóa đổi hàng hóa

11.1. Định nghĩa

Hợp đồng hoán đổi hàng hóa (commodity swap) là một hợp đồng xoay quanh việc trao đổi những khoản thanh toán trong nhiều kỳ, đã được định trước so với một mức giá tham chiếu hoặc một chỉ số liên quan tới hàng hóa.

Hợp đồng hoán đổi có thể được sử dụng để gia tăng hoặc giảm thiểu rủi ro của nhà đầu tư với hàng hóa:

• Nếu NĐT chưa có rủi ro → tham gia hợp đồng hoán đổi → mang lại rủi ro với hàng hóa

• Nếu NĐT đã có rủi ro long/short → tham gia hợp đồng hoán đổi với vị thế ngược lại ban đầu → phòng vệ rủi ro với hàng hóa

11.2. Các loại hợp đồng hoán đổi hàng hóa

Đối với các loại phái sinh, bên long và short sẽ lời dựa trên sự tăng giảm của tài sản cơ sở. Mỗi loại hợp đồng hoán đổi đều có tài sản cơ sở và khoản thanh toán của bên long hoặc short sẽ dựa trên sự tăng và giảm của tài sản cơ sở dưới đây:

12. Xây dựng chỉ số hàng hóa

Vai trò của chỉ số hàng hóa:

• Sử dụng để tham chiếu và đánh giá sự biến động về giá hàng hóa

• Sử dụng trong kinh tế vĩ mô hoặc mục đích dự báo

• Đóng vai trò là cơ sở cho một công cụ đầu tư hoặc hợp đồng đầu tư

Các đặc điểm chính của chỉ số hàng hóa:

• Độ bao phủ (breadth of coverage): số hàng hóa và ngành hàng

• Tỷ trọng (relative weighting): tỷ trọng cho mỗi cấu phần và cách tính tỷ trọng

• Phương thức quay vòng (rolling methodology): có ảnh hưởng trực tiếp tới lợi nhuận quay vòng, có thể là phương thức chủ động hoặc bị động

• Phương thức và tần suất tái cân bằng tỷ trọng (methodology and frequency of rebalancing the weights)

• Cách quản trị chỉ số (governance of indexes)

Một chỉ số nên có tính đầu tư được (có thể mô phỏng chỉ số với các hợp đồng tương lai có sẵn).

Nếu bạn cần thêm thông tin, đừng quên liên hệ với chúng tôi: